ارتباط بین قیمت استون و نوسانات قیمت نفت
در سال‌های اخیر، نوسانات بازار نفت خام به‌عنوان یکی از مؤثرترین عوامل در تعیین قیمت بسیاری از مواد شیمیایی پایه‌ای شناخته شده است. یکی از این مواد مهم، استون است که نقش حیاتی در صنایع مختلف از جمله صنعت تولید مواد شوینده ایفا می‌کند. از آنجا که استون عمدتاً از مشتقات نفتی به‌دست می‌آید، هرگونه تغییر در قیمت نفت می‌تواند تأثیر مستقیمی بر قیمت استون داشته باشد. از سوی دیگر، افزایش قیمت استون می‌تواند موجب تغییر در قیمت مواد اولیه شوینده شده و در نهایت هزینه‌های مصرف‌کننده نهایی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
در این مقاله، ارتباط بین قیمت استون و نوسانات قیمت نفت را با رویکردی تحلیلی مورد بررسی قرار می‌دهیم. همچنین به نقش این ارتباط در تعیین قیمت مواد اولیه شوینده و اثرات کلان اقتصادی آن پرداخته خواهد شد.
فصل اول: استون و اهمیت آن در صنایع مختلف
1-1 تعریف و خصوصیات شیمیایی استون
استون (Acetone) با فرمول شیمیایی C?H?O یک ترکیب آلی فرار و بی‌رنگ است که بوی تند و مشخصی دارد. این ماده یکی از پرکاربردترین حلال‌ها در صنعت به‌شمار می‌رود و در صنایعی مانند داروسازی، تولید پلاستیک، صنایع الکترونیک، و به‌ویژه تولید مواد شوینده استفاده می‌شود.
1-2 روش‌های تولید استون
روش غالب تولید استون در حال حاضر «فرآیند کومن» (Cumene Process) است که شامل اکسیداسیون کومن (یکی از مشتقات نفتی) به فنول و استون می‌باشد. در نتیجه، قیمت کومن که از نفت خام مشتق می‌شود، به‌طور مستقیم بر هزینه تولید استون تأثیر می‌گذارد.
فصل دوم: نوسانات قیمت نفت و اثرات آن بر بازارهای پایین‌دستی
2-1 عوامل موثر بر قیمت جهانی نفت
قیمت نفت به دلایل مختلفی دچار نوسان می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
عوامل ژئوپلیتیکی مانند جنگ‌ها، تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای
میزان تولید و عرضه توسط کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک
تغییرات در تقاضای جهانی ناشی از بحران‌های اقتصادی یا پاندمی‌ها
سیاست‌های زیست‌محیطی و روند گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر
2-2 اثرات تغییرات قیمت نفت بر زنجیره تأمین محصولات پتروشیمی
از آنجا که بسیاری از مواد شیمیایی پایه از نفت یا مشتقات آن به‌دست می‌آیند، تغییر قیمت نفت می‌تواند بر کل زنجیره تأمین از تولیدکننده مواد اولیه تا کارخانه‌های پایین‌دستی و مصرف‌کننده نهایی اثرگذار باشد. استون نیز از این قاعده مستثنی نیست.
فصل سوم: بررسی ارتباط قیمت نفت با قیمت استون
3-1 همبستگی آماری بین قیمت نفت و قیمت استون
بررسی‌های آماری بین سال‌های 2010 تا 2024 نشان داده‌اند که همبستگی مثبتی بین قیمت نفت خام و قیمت استون وجود دارد. به‌طور معمول، افزایش 10 درصدی در قیمت نفت باعث افزایش 5 تا 8 درصدی در قیمت استون طی چند ماه آینده می‌شود. این اثر با وقفه زمانی همراه است و تحت تأثیر عوامل جانبی مانند هزینه‌های پالایش، نرخ ارز و سیاست‌های تجاری قرار می‌گیرد.
3-2 مطالعات موردی: اثر جهش قیمت نفت در سال‌های اخیر
در سال 2022 با افزایش قیمت نفت به بیش از 120 دلار در هر بشکه، قیمت استون در بازارهای جهانی نیز جهشی چشمگیر یافت. این موضوع باعث افزایش قابل توجه قیمت مواد اولیه شوینده در بازار شد که تأثیرات آن در قیمت محصولات نهایی مانند مایع ظرفشویی، شامپو و پاک‌کننده‌ها کاملاً مشهود بود.
فصل چهارم: اثر قیمت استون بر صنایع شوینده
4-1 نقش استون در تولید مواد شوینده
استون به‌عنوان یک حلال قوی در ترکیب بسیاری از مواد شوینده صنعتی و خانگی استفاده می‌شود. علاوه بر این، استون در فرمولاسیون مواد پاک‌کننده مانند تینرها، لکه‌برها، و همچنین در آماده‌سازی سطوح به کار می‌رود. بنابراین هرگونه تغییر در قیمت استون، می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم قیمت مواد اولیه شوینده را تغییر دهد.
4-2 واکنش زنجیره‌ای قیمت‌ها در بازار مواد شوینده
افزایش قیمت استون منجر به افزایش هزینه تولید برای کارخانه‌های شوینده می‌شود. این کارخانه‌ها ناچار به انتقال بخشی از این افزایش قیمت به خرده‌فروشان و در نهایت به مصرف‌کننده نهایی هستند. این موضوع به ویژه در بازارهای نوظهور که حساسیت بالایی نسبت به قیمت وجود دارد، موجب کاهش مصرف و ایجاد نوسانات بیشتر می‌شود.
فصل پنجم: پیش‌بینی آینده بازار استون و راهکارها
5-1 پیش‌بینی روند قیمتی
با توجه به روند کنونی گذار جهانی به انرژی‌های تجدیدپذیر، انتظار می‌رود وابستگی تولید استون به نفت در میان‌مدت کاهش یابد. با این حال، تا زمانی که بخش عمده‌ای از تولید استون از نفت مشتق می‌شود، نوسانات قیمت نفت همچنان عامل تعیین‌کننده خواهد بود.
5-2 راهکارهایی برای کاهش اثرپذیری صنایع شوینده
برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
تنوع‌بخشی به منابع تأمین استون: واردات از منابع مختلف و تولید داخلی می‌تواند ثبات بیشتری ایجاد کند.
تحقیقات و توسعه در زمینه جایگزین‌های زیستی: تولید استون زیستی از منابع تجدیدپذیر مانند گلوکز یا ضایعات کشاورزی
افزایش بهره‌وری تولید: بهینه‌سازی فرمولاسیون محصولات برای کاهش وابستگی به استون
مدیریت قراردادهای بلندمدت با تامین‌کنندگان برای کاهش تأثیر نوسانات لحظه‌ای بازار
نتیجه‌گیری
در این مقاله مشاهده شد که بین قیمت نفت و قیمت استون همبستگی بالایی وجود دارد که این موضوع تأثیر مستقیمی بر قیمت مواد اولیه شوینده می‌گذارد. افزایش قیمت نفت، از طریق بالا رفتن هزینه تولید استون، موجب گرانی محصولات شوینده شده و این امر می‌تواند مصرف‌کنندگان و صنعتگران را با چالش‌هایی مواجه سازد. از این رو، ضروری است که بازیگران صنعت با دیدی بلندمدت، به‌دنبال راهکارهایی برای کاهش وابستگی به نفت و نوسانات آن باشند.